Các món ăn ngon ở Tuyên Quang

Tuyên Quang là vùng đất nổi tiếng với cảnh núi non hùng vĩ, với dòng sông Lô thơ mộng, với câu ví von rất nổi tiếng “Chè Thái – Gái Tuyên” mà chắc hẳn bất cứ ai trong số chúng ta cũng đã từng nghe. Tuyên Quang cũng rất nổi tiếng với được chọn làm an toàn khu, là thủ đô kháng chiến trong suốt thời kỳ chiến tranh. Tuyên Quang cũng là nơi khởi nguồn của rất nhiều món ăn ngon nổi tiếng của người Tày góp phần tạo nên một nền văn hoá ẩm thực hấp dẫn của đồng bào vùng cao. Sau đây là những món đặc sản Tuyên Quang nức danh một vùng mà RuudNguyen.com muốn giới thiệu đến các bạn, hãy cùng theo dõi bài viết nhé!

Các món ăn ngon ở Tuyên Quang

Ngô nếp Soi Lâm

Ngô nếp Soi Lâm có lõi nhỏ và đặc, bẹ mỏng, bắp nhỏ, hạt tròn đều bóng mẩy. Tương truyền kể lại đây từng là vật phẩm cống vua một thời. Ngô Soi Lâm là giống ngô nếp ta, khi thưởng thức món ăn, thực khách không khỏi bị hấp dẫn bởi vị ngọt thanh và mềm dẻo của từng hạt ngô.

Ngô nếp Soi Lâm (Ảnh sưu tầm)

Xôi ngũ sắc

Để có món xôi ngũ sắc, người làm phải chọn gạo nếp nương mới gặt, hạt to đều và dùng những cây cỏ thiên nhiên để tạo màu xôi. Lá co khảu thường được dùng để tạo màu; lá co khảu cắm thành màu xanh tím, co khảu đeng thành màu đỏ. Để tạo màu vàng, bà con thường dùng lá củ hản mẩu màu vàng nghệ.

Ngoài ra, một nguyên liệu không thể thiếu là một loài hoa rừng có mùi thơm rất đặc biệt dùng để đồ xôi. Loài hoa này chỉ nở một lần vào tháng 2 âm lịch, do vậy bà con dân tộc Tày thường hái về phơi khô rồi cất dùng quanh năm.

Người Tày quan niệm xôi ngũ sắc gồm các màu đỏ tươi, đỏ thẫm, vàng, nâu và tím tượng trưng cho ngũ hành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Màu xôi khi làm xong càng đẹp thì năm ấy gia đình càng làm ăn phát đạt, thịnh vượng.

Bánh nếp trứng kiến

Bánh nếp nhân trứng kiến (hay còn gọi Péng Lăng Lay) là món ăn ngày xuân của người Tày ở Tuyên Quang. Dù lên Tuyên Quang bao nhiêu lần mà không đúng dịp thì du khách cũng không có cơ hội được thưởng thức chiếc bánh nếp nhân trứng kiến độc đáo này. Bởi mùa xuân mới là thời gian sinh sản của kiến đen và lúc này, người dân mới kiếm được nhiều trứng kiến ngon làm bánh.

Người Tày chỉ dùng trứng kiến đen để chế biến món ăn vì không phải trứng kiến nào cũng ăn được. Trứng của kiến đen (người Tày gọi là “tua rày”) loại kiến có thân nhỏ, đuôi nhọn được cho là lành nhất. Loài kiến này thường làm tổ, đẻ trứng trên những chạc cây không cao lắm và thường được thu lượm ở cây ngõa, xoan, quế, găng, vầu.

Nhân bánh làm từ trứng kiến. Trứng được xào qua cùng hành phi, rau thì là thái nhỏ và nêm chút muối để miếng bánh đậm vị, hấp dẫn hơn. Xào trứng kiến cũng phải hết sức khéo léo, chỉnh độ lựa vừa phải để trứng không bị vỡ, nát, chảy sữa. Ngày nay, trứng kiến không còn dồi dào như trước nên người dân thường trộn thêm nhiều nguyên liệu khác như thịt lợn băm nhỏ, hành khô, vừng, lạc rang giã nhỏ làm nhân.

Điều đặc biệt là người Tày không sử dụng lá chuối hay lá dong, mà dùng lá vả (hoặc lá sung) loại bánh tẻ không quá non hay quá già để gói bánh. Nếu lá non thì khó bóc, còn lá già thì bánh bị cứng và không đủ thơm. Xong xuôi, bánh được xếp vào khay và hấp cách thủy trong khoảng 30-45 phút là chín.

Mắm cá ruộng Chiêm Hóa

Khi lúa trĩu bông, cũng là lúc tháo nước để bắt cá. Cá chép ruộng thịt săn chắc, thơm ngọt được chế biến cùng nếp cái hoa vàng và các nguyên liệu truyền thống của địa phương mới tạo thành một món ăn đặc sản. Đây không những là món ăn truyền thống của người Tày mà còn là một vị thuốc độc đáo dùng để giải độc, giải rượu rất hữu dụng.

Cá được mổ sạch, để ráo nước và xát muối, ướp riềng giã nhỏ cùng hành củ thái lát mỏng, trộn đều rồi cho vào hũ, mùa hè ủ chừng từ ba đến năm ngày, mùa đông thì lâu hơn. Mổ cá phải thật khéo để không làm vỡ mật nếu không mắm sẽ bị đắng. Gạo nếp xôi lên, để nguội, trộn với men rượu rồi ủ kín trong sọt lót lá chuối, khi món xôi nếp đã lên men thơm như rượu thì đem trộn với cá đã ướp. Gia vị không thể thiếu là lá trầu và lá cơm đỏ thái chỉ. Tất cả được trộn đều rồi cho vào hũ, đậy thật kín. Chừng mười tháng sau thì mắm chín kỹ cả thịt lẫn xương. Mắm ngon phải có mầu đỏ tía, dậy mùi thơm nức, cá còn nguyên con, hạt xôi đều không bị nát.

Thưởng thức mắm cá ruộng có nhiều cách, ngoài dùng để chấm các loại thịt, rau hoặc để chấm cơm lam, bà con còn dùng để xào với trám om đã bỏ hột sẽ tạo ra một món ăn mang hương vị rất độc đáo của đồng bào Tày, tỉnh Tuyên Quang.

Cá bống suối sông Lô

Món cá nướng gập nổi danh xưa nay tuy thật sự ngon bùi, thơm vị núi rừng nhưng ăn vẫn hơi khô, còn món cá nướng vùi thì thơm xênh xang và mềm ngọt nước. Vậy nên với nhiều người sành thưởng thức thì cá nướng vùi mới thực sự là món mang đậm hương miền rừng, nguyên vẹn vị ẩm thực quê bản.

Khi mở đùm cá ra thì mọi thứ đều còn phải đang nóng hôi hổi, có làn hơi mỏng bốc lên thoang thoảng ảo mờ như sương mai, mùi thơm sực nức tỏa ra thấm thấu vào người, nhìn đã thấy thích, hít hà đã thấy thèm và láu táu muốn nhón tay nhúp ăn thử ngay lập tức…

Ngoài ra món gỏi cá bống Tuyên Quang không giống như các loại gỏi cá thông thường hay chế biến cùng thính gạo. Ở Tuyên Quang, người ta dùng chính xương cá cán mịn ra sau đó rang vàng rồi trộn đều với lạc rang giã nhuyễn thay cho lớp thính. Khi thưởng thức thì ăn cùng những lát cá mỏng, rau sống và chút nước chấm sánh ngọt, rất hấp dẫn. Để món ăn thêm thơm ngon và ngọt vị thì nguyên liệu cá bống được dùng cần là cá được nuôi hơn 1 năm và có trọng lượng hơn 2kg.

Thịt trâu khô

Thịt trâu ở vùng núi Tuyên Quang nổi tiếng là sạch, thịt thơm và ngọt. Khi trâu được mổ, lấy nguyên thịt nạc, dần mềm và ướp với tỏi, gừng, ớt, sả và những gia vị khác rồi đem sấy trên than củi hoặc hun khói trên gác bếp. Vị cay cay của ớt trộn với vị cay nóng của gừng và thơm thơm của mắc khén tạo nên hương vị đực trưng của thịt trâu khô Tây Bắc.

Từ lâu món đặc sản này đã được mọi người ưa chuộng và thường xuyên tìm kiếm. Thịt trâu khô được yêu thích không chỉ vì hương vị thơm ngon mà còn vì nét văn hóa được hội tụ trong đó

Thịt chua

Thịt chua là món ăn dân dã, mang đậm màu sắc ẩm thực dân tộc Tày ở Nà Hang, Để làm nên món thịt lợn chua ngon và đặc trưng. Đòi hỏi đôi bàn tay khéo léo và sự tỷ mỷ của người dân để được thành phẩm ưng ý. Trong quá trình chế biến phải chọn được loại thịt ngon – Thịt ba chỉ, phần thịt có cả nạc lẫn mỡ (ngon nhất là thịt của lợn đen “lợn lửng” lợn được người dân trong bản nuôi thả rông.

Với thịt được ướp lâu hơn, khi ăn, gỡ từng miếng thịt, gạt bỏ phần cơm nguội, thịt đã săn lại, màu nhạt, có độ giòn của mỡ, dai sần sật của bì và thịt nạc. Ăn kèm với lá lốt để thưởng thức hết độ ngon của thịt chua, hương thơm của lá lốt xanh, quyện thành một hương vị rất khó quên.

Bánh đúc Đà Vị

Món bánh đúc của đồng bào Tày ở chợ Đà Vị từ lâu đã trở nên quen thuộc với người dân và du khách. Với những đặc trưng riêng có như mùi vị, độ giòn… bánh đúc nơi đây đã được nhiều người yêu thích và nhớ mãi.

Người dân bán bánh đúc ở chợ Đà Vị (Ảnh: Baotuyenquang.com.vn)

Cái bùi của lạc rang, cùng với vị gạo thanh thanh và đậm đà, beo béo của tương hòa vào nhau vừa dung dị, vừa gợi nhiều cảm xúc về một vùng đất rất đỗi bình yên. Bánh đúc được sắt ra từng miếng nhỏ chấm với tương hay nước chấm gia vị của người Tày thì ngon tuyệt. Mỗi phiên chợ, các bà, các chị làm bánh đúc lãi từ 300 nghìn đồng trở lên và vui hơn khi được thực khách khen ngon. Món bánh đúc ở chợ Đà Vị đã trở thành nét văn hóa ẩm thực tiêu biểu ở địa phương, để mỗi du khách nếu đã thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi và mong trở lại lần sau.

Lợn tên lửa

Nuôi lợn đen dưới tán rừng đã trở thành một nghề truyền thống bao đời nay của người Tày, Dao ở các điểm vùng cao của Tuyên Quang như Lâm Bình, Na Hang. Khi mà vì nhu cầu của thị trường, nhiều người lựa chọn chăn nuôi theo hình thức công nghiệp, bán công nghiệp thì hầu hết người dân ở các xã vẫn giữ được nghề nuôi lợn đen theo hình thức chăn thả tự nhiên.

Do hình dáng thon nhỏ nên giống lợn này có tên gọi là lợn tên lửa (Ảnh sưu tầm)

Chẳng thế mà mỗi dịp Tết đến, khách “sành ăn” ở dưới xuôi phải tìm cho được lợn đen ở Lâm Bình mới thôi…

Rau dớn Na Hang

Bà con dân tộc Tày Na Hang gọi rau dớn là Phéc cút. Loại cây chỉ có ở vùng núi cao, nơi ngọn nguồn của sông, suối và thường mọc ở bờ suối, khe suối, nơi có độ ẩm ướt cao. Từ rau dớn người ta có thể chế biến nhiều món ăn dân dã như rau dớn luộc, nộm rau dớn, rau dớn xào tỏi, canh rau dớn.

Rau Dớn nhìn qua thấy giống như cây dương xỉ, thân to, tán lá rộng, mặt lá màu xanh nhẵn. Loại cây này chỉ mọc ở bờ suối, khe suối, nơi có độ ẩm cao. Món nộm rau Dớn là một trong những đặc sản chờ bạn thưởng thức khi đến Na Hang. Nộm rau Dớn có mùi thơm đặc trưng của các loại rau, vị bùi của rau dớn, vị chua ngọt xen lẫn một chút vị cay của ớt rất ngon và khác biệt.

Cơm lam

Cơm lam được làm từ gạo nếp nương, thân cây tre gai và nước giếng. Muốn có ống cơm lam ngon, người làm phải chọn cây tre bánh tẻ; gạo nếp phải chọn loại nếp trắng, dẻo, thơm đem ngâm, vo sạch rồi trộn cùng một chút muối cho đậm đà rồi cho vào ống. Khi cho gạo vào không được nén chặt, đổ nước cách miệng ống 2 – 4 cm rồi lấy lá dong hoặc lá chuối nắp thật chặt. Tuy nhiên, việc nướng cơm lam lại là một nghệ thuật không phải ai cũng làm được.

Thông thường phải nướng hơn 2 tiếng thì cơm mới chín. Khi ăn, mọi người sẻ cảm nhận được vị dẻo thơm với lớp vỏ lụa của ống tre dính vào phần cơm. Nhiều người khi đến đây đều chọn mua cho mình những ống cơm lam mang về làm quà.

Hạt dổi

Chẳng phải vô cớ mà người ta gọi hạt dổi là “vàng đen”. Hạt dổi là thứ gia vị cho nước chấm, ướp thực phẩm. Những ai đã từng thưởng thức hương thơm ngào ngạt của hạt dổi, được nếm những món ăn có ướp gia vị hạt dổi sẽ thấy chúng quý giá đến nhường nào. Với độ che phủ rừng lớn, nhiều cánh rừng nguyên sinh, điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu phù hợp nên rừng ở tỉnh ta có nhiều cây dổi. Người ta vẫn “kháo” nhau rằng gỗ dổi chỉ xếp sau gỗ đinh và trên cả gỗ lát.

Hạt dổi Na Hang là loại rất thơm ngon (Ảnh sưu tầm)

Chính vì giá trị của gỗ dổi chắc, bền, vân hoa, màu sắc đẹp nên được cánh thợ mộc săn lùng để đóng các món đồ quý. Từ đó, dổi bị khai thác bừa bãi, số lượng suy giảm nghiêm trọng. Không chỉ cho gỗ tốt, đẹp, cây dổi còn cho hạt có giá trị.

Măng rừng

Tuyên Quang có trên 60% diện tích được che phủ bởi rừng. Bởi vậy, măng là một thực phẩm quen thuộc của người dân nơi đây. Tuỳ từng loại măng, như măng tre, măng mai, măng hóp, măng giang, măng nứa, măng vàu, người ta có thể xào, nấu, luộc, nướng, nhồi thịt, ủ chua… tạo thành rất nhiều món ngon hấp dẫn.

Măng có thể sử dụng làm nhiều món ăn nhưng măng nhồi thịt là ngon lạ nhất (Ảnh sưu tầm)

Được thu hoạch nhiều vào mùa mưa khoảng tháng 7-8, măng là thực phẩm ưa thích của người dân bản địa ở Na Hang và được chế biến làm nhiều món ngon như măng nhồi thịt, canh măng hay măng khô.

Vịt bầu Minh Hương

Vịt bầu Minh Hương, còn gọi là vịt suối, là một giống vịt bầu bản địa có từ lâu đời ở xã Minh Hương, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang. Thịt vịt khi chế biến có tiếng hương vị thơm ngon, đặc trưng, được nhiều người biết đến.

Nhờ vịt bơi lội tại suối, thức ăn của vịt chủ yếu là thóc, chuối, ốc, coi voi… nên thịt vịt bầu Minh Hương rất thơm ngon, nhiều dinh dưỡng.

Măng khô Tuyên Quang

Măng là một loại thực phẩm thông dụng trong các bữa ăn của người dân Việt Nam. Măng tươi đã quý, măng khô lại càng quý hơn. Măng khô có thể chế biến được nhiều loại món ăn như xào, hầm xương, nấu bún ngan, nấu vịt. Theo y học cổ truyền, măng có vị ngọt pha chút đắng và có tính hàn. Chính vì vậy măng khô có công công dụng hóa đàm hạ khí, thanh nhiệt. Măng cũng thường được dùng làm thức ăn và làm thuốc cho những người bị cảm mạo, ăn uống chậm tiêu, ho do phế nhiệt.

Măng khô Tuyên Quang thường được bán ở các phiên chợ vùng cao ở Na Hang. Phiên chợ này ở Lâm Bình, Lăng Can, Na Hang. Chợ thường họp vào thứ 5 và chủ nhật hàng tuần tại xã Thượng Lâm. Măng có độ mềm, giòn, thớ thịt dày, đặc, chắc và không có xơ. Măng Tuyên Quang có thể được chế biến thành nhiều món ăn phổ biến như măng xào, măng nhồi thịt, măng luộc…

Đặc sản Tuyên Quang làm quà

Rượu ngô Na Hang

Văn hóa truyền thống của các dân tộc Việt Nam được thể hiện khá đậm nét qua các món ăn truyền thống, nhưng ở mỗi dân tộc lại có cách thức chế biến các món ăn, đồ uống cho riêng mình. Người Tày ở huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang có vốn văn hóa ẩm thực truyền thống khá phong phú với nhiều món ăn, thức uống đặc trưng của miền rừng núi đã để lại dấu ấn sâu đậm cho những người dù chỉ một lần được thưởng thức, đặc biệt là rượu ngô, thứ rượu nổi tiếng thơm ngon của miền đất này.

Trong quá trình nấu rượu, người Tày thường kiêng không cho người đi đỡ đẻ hay người đi dự đám ma nhìn và sờ vào rượu. Phụ nữ sau khi sinh con 40 ngày mới được tiếp xúc với rượu. Khi nấu rượu họ thường cho sẵn một con dao cũ vào bếp lửa nếu có người mà kỵ vô tình đến xem hoặc hỏi chuyện thì rút dao ra cắm vào cạnh bếp, đây là cách làm mẹo để rượu không bị hỏng. Để có được thứ rượu thơm, ngon nổi tiếng, người Tày ở huyện Na Hang phải tuân thủ chặt chẽ các yêu cầu cơ bản trên.

Uống rượu ngô Na Hang ta có thể cảm nhận được hết sự vất vả, sự nhọc nhằn và cả tấm chân tình của con người nơi đây đã gửi gắm trong từng giọt rượu. Sở dĩ rượu ngô Na Hang không chỉ nổi tiếng mà người dân luôn tâm huyết với nghề bởi nó như một thứ di sản văn hóa, nay đã trở thành sản phẩm du lịch không thể thiếu, phần nào làm nên niềm tự hào của người dân Na Hang nói riêng và người dân Tuyên Quang nói chung.

Bánh gai Chiêm Hoá

Món bánh này thường được làm vào dịp lễ tết mùa Vu Lan. Dịp này, người dân muốn tự tay làm những chiếc bánh gai thơm ngon để dâng lên tổ tiên để thể hiện tấm lòng thành kính của mình.

Bánh gai Chiêm Hoá được làm từ lá gai, gạo nếp, đỗ xanh, dừa tơi, mứt bí, hạt sen, dầu chuối, mỡ lợn. Muốn có chiếc bánh thơm ngon phải chọn gạo nếp cái hoa vàng, vỏ sạch rồi ngâm với nước lạnh để qua đêm, sau đó để ráo nước và xay thành bột. Lá gai phơi khô tước bỏ hết gân, thái nhỏ đem luộc rồi vắt kiệt nước xay nhuyễn trộn với bột và mật mía để làm vỏ bánh.

Bánh gai Chiêm Hoá (Ảnh sưu tầm)

Cũng giống như các món bánh gai khác, bánh gai tại Chiêm Hóa cũng có màu đen đặc trưng của lá gai. Khi ăn sẽ có vị ngọt thanh của lá gai và vị bùi bùi, ngọt ngọt của đường phèn và nhân đậu. Đặc biệt, phần nhân còn có thêm thịt mỡ nên khi ăn sẽ rất ngậy và bùi. Tất cả đã tạo nên một hương vị rất đặc biệt cho món bánh gai Chiêm Hóađặc sản Tuyên Quang này. Khi ăn bạn sẽ không hề cảm thấy lẫn lộn với bất cứ món bánh gai nào ở nơi khác. Mùi thơm của lá gai sẽ khiến bạn cảm thấy ngất ngây.

Cam sành Hàm Yên

Người dân trong vùng quen gọi cam Hàm Yên là cam làng Mường. Cam sành Hàm Yên được trồng trên vùng núi cao, hấp thụ được những tinh hoa từ đất, gió nắng và nguồn nước đầu nguồn mát lành tinh khiết. Mang lại vị ngọt, hương thơm, quả mọng nước đặc trưng riêng có.

Hương và vị khác hẳn Cam sành được trồng tại vùng khác. Cam sành Hàm Yên đã được công nhận là 1 trong 50 trái cây đặc sản Việt Nam, lọt top 10 thương hiệu – nhãn hiệu nổi tiếng, trở thành cây trồng chủ lực, cây làm giàu cho người dân địa phương

Hồng không hạt Xuân Vân

Khi thời tiết bắt đầu sang thu, đặc biệt gần kề Tết trung thu truyền thống, cũng là lúc người dân xã Xuân Vân, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang lại hối hả bước vào mùa thu hoạch hồng. Quả Hồng không hạt Xuân Vân có hình dáng thuôn dài, từ cuống đến giữa quả có từ 3 đến 4 rãnh dọc kéo dài. Khi mới hái, hồng to bằng quả trứng gà so, khoảng 15 – 16 quả/kg, vỏ quả bóng có màu xanh xen lẫn với ánh vàng. Quả có 4 tai dính liền nên rất khó rụng, quả hoàn toàn không hạt, mặt cắt ngang của quả có hình hoa thị từ 8 đến 10 cánh rất đều nhau, màu hơi đỏ tạo sự tương phản với màu thịt quả.

Hồng Xuân Vân không cần xử lý hóa chất, sau khi ngâm qua nước sạch trong 2 ngày 2 đêm là có thể ăn được. Thịt quả có màu đỏ vàng da cam đến vàng đậm bắt mắt, mịn và có rất ít đốm đen, lại có hạt đường nên khi ăn sẽ cảm nhận được vị ngọt sắc, giòn và mùi thơm đặc trưng của giống hồng bản địa. Cũng chính vì vậy mà hồng Xuân Vân được khách gần xa trong ngoài tỉnh biết đến.

Lê Hồng Thái

Nhắc đến Hồng Thái, người ta không thể không nói đến cây lê, loài cây đặc sản có từ lâu đời trên mảnh đất này. Lê ở Hồng Thái vốn có vị chua chát, chỉ người ăn quen mới cảm nhận hết được hương vị đậm đà.

Chè Bát Tiên Tuyên Quang

Chè Bát Tiên là giống trà được nhập từ Đài Loan và lai tạo với giống trà địa phương. chè Bát Tiên có cọng trà nhỏ và chắc hơn các loại trà khác, cánh trà cũng có tuyết nhưng không nhiều. Bát Tiên là tám vị tiên cực kỳ nổi tiếng trong thần thoại Trung Quốc và được nhiều người tôn sùng. Hình ảnh của tám vị tiên được thể hiện trên nhiều sản phẩm khác nhau như tranh vẽ (bát tiên quá hải), tượng điêu khắc, đồ gốm và ngay cả trà cũng được đặt tên theo các vị tiên này.

Trà Bát Tiên vị thanh, hương thơm dịu mát,uống nhiều có tác dụng làm mát cơ thể, nhuận tràng, chống đầy chướng, giúp cơ thể trao đổi chất nhanh, đào thải calo thừa, giảm cân…Đặc biệt trà Bát Tiên giúp làn da mịn, đẹp cho phụ nữ.

Xem thêm: Kinh nghiệm du lịch Tuyên Quang

Xem thêm: Kinh nghiệm du lịch Na Hang, Tuyên Quang