Các món ăn ngon ở Yên Bái

Yên Bái là một tỉnh vùng núi tiếp giáp Tây Bắc và Đông Bắc nước ta. Ngoài danh thắng ruộng bậc thang Mù Cang Chải, Yên Bái còn khá nhiều đặc sản mà chắc chắn chưa nhiều bạn được thưởng thức. Yên Bái còn biết đến với những thuở ruộng bậc thang lúa chín Mù Cang Chải thu hút biết bao phượt thủ tìm về mỗi năm mùa thu đến. Vậy bạn có biết còn một Yên Bái khác – Yên Bái với những món ăn đặc sản nức lòng thực khách gần xa hay không?  RuudNguyen.com sẽ giúp các bạn tìm hiểu những món ăn đặc sản Yên Bái mua về làm quà đậm hương vị núi rừng Tây Bắc trong bài viết dưới đây nhé!

Các món ăn ngon ở Yên Bái

Nếp Tú Lệ

Nếp Tú Lệ được xếp vào một trong những loại nếp ngon nhất nước ta, đồ lên thành xôi có vị thơm ngọt và dẻo, rời từng hạt chứ không dính chặt lấy nhau như đa phần các loại nếp thường khác. Nếp Tú Lệ còn gọi là nếp Tan Lả (theo tiếng của người Thái) là loại gạo nếp đặc sản chỉ có ở thung lũng Tú Lệ, Văn Chấn, Yên Bái.

Nếp Tú Lệ được xếp vào một trong những loại nếp ngon nhất nước ta, đồ lên thành xôi có vị thơm ngọt và dẻo, rời từng hạt chứ không dính chặt lấy nhau như đa phần các loại nếp thường khác. Nếp Tú Lệ còn gọi là nếp Tan Lả (theo tiếng của người Thái) là loại gạo nếp đặc sản chỉ có ở thung lũng Tú Lệ, Văn Chấn, Yên Bái.

Gạo nếp ở đây rất ngon, dẻo thơm nổi tiếng là vì cánh đồng lúa được tưới mát bởi con suối đầu nguồn Mường Lùng, lúa được gieo trồng trên một nền đất hiếm, tầng phong hóa mỏng, nồng độ kali cao, thung lũng Tú Lệ lại nằm gọn giữa ba ngọn núi cao là Khau Phạ, Khau Thán và Khau Song nên biên độ dao động nhiệt độ trong ngày lớn, thời gian đêm dài hơn ngày. Đây là yếu tố quan trọng làm tăng mạch tinh bột Aminôtécpin, quyết định sự dẻo thơm của hạt gạo.

Thêm nữa là cấu tạo của đất Tú Lệ tơi xốp, dễ thấm nước và khí hậu trong lành, thuận lợi cho cây lúa phát triển tự nhiên nên cây nếp Tan Lả trồng xuống bén rễ xanh non mơn mởn. Chính vì vậy nếp Tan Tú Lệ được coi là gạo sạch và có mùi thơm rất lạ. Điều đặc biệt hơn nữa là không nơi nào trồng được loại lúa này mà cho thứ gạo thơm, dẻo như vùng thung lũng Tú Lệ.  

Với những du khách đã từng đến Tú Lệ được thưởng thức các món ăn được chế biến từ gạo nếp Tú Lệ như: Cốm, cháo cốm vịt, xôi nếp ngũ sắc, cơm lam… được các cô gái Thái thổi hồn, nhấp chén rượu nếp Tú lệ do những đôi tay ngà mời lâng lâng trong tiếng “Khắp mời lẩu” – Hát mời rượu, say trong điệu xoè nồng hậu mới thấm hơn cái hồn của xứ Thái và ý nghĩa sâu xa của câu ca:

“Mường Lò gạo trắng nước trong
 Ai đi đến đó lòng không muốn về”

Xôi ngũ sắc

Từ bao đời nay, Mường Lò – Yên Bái được mệnh danh là “lòng chảo” của các tỉnh Tây Bắc. Mỗi dịp du khách về đây thăm quan, du lịch họ không chỉ được ngắm cảnh đẹp hoang sơ, trữ tình của núi rừng mà còn là dịp để du khách có cơ hội được thưởng thức các món ăn ngon dân dã nổi tiếng như: Cơm lam, thắng cố, lạp sườn… Đặc biệt, một món ăn với hương vị ngọt ngào, có hình thức lạ mắt khiến du khách không thể nào bỏ qua đó là xôi ngũ sắc.

Xôi ngũ sắc Yên Bái được làm từ các nguyên liệu khá đặc biệt. Ngay từ cách lựa chọn nguyên liệu, người ta cũng phải chú ý thật kỹ càng, phải lựa chọn được loại gạo ngon thì xôi mới dẻo, thơm (gạo Tú Lệ; hạt to). Ngoài ra, để tạo màu cho xôi người ta dùng các loại lá rừng (lá cẩm…) hoặc củ nghệ, quả gấc (cơm tím; cơm đỏ; cơm đen; cơm cam; cơm vàng; cơm trắng).

Theo những người lớn tuổi ở Mường Lò kể lại, muốn xôi ngũ sắc thật thơm, ngon và có hương vị ngọt ngào thì phải lấy được nước suối nguồn để đồ xôi. Để màu xôi không lẫn vào nhau, khi đồ xôi người ta để lần lượt từng màu gạo lên nhau. Khi đồ xôi phải trông liên tục để giữ cho lửa cháy đều và nếu không muốn xôi ngậy có thể cho một lớp mỡ gà mỏng lên xôi.

Đối với người dân Mường Lò – Yên Bái, xôi ngũ sắc mang ý nghĩa rất đặc biệt, xôi ngũ sắc tượng trưng cho thuyết âm dương ngũ hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ). Nếu xôi màu đỏ, mang ý nghĩa tượng trưng cho khát vọng cuộc sống; xôi màu tím, tượng trưng cho đất đai trù phú, quý giá; xôi màu vàng tượng trưng cho sự ấm no, phồn thịnh; Còn xôi màu xanh, tượng trưng cho cảnh sắc tuyệt đẹp của núi rừng đại ngàn Tây Bắc, của bầu trời xanh bao la; xôi trắng, tượng trưng cho tình yêu trong trắng, thủy chung…

Năm 2008, xôi ngũ sắc đã được đưa vào kỷ lục Guinness Việt Nam với mâm xôi lớn nhất Việt Nam có trọng lượng 1,3 tấn, đường kính 2,8m, dày 30cm. Ngày nay, xôi ngũ sắc Yên Bái thường được làm vào các dịp lễ hội lớn như: Lễ hội Lồng Tồng (cầu mùa), Tết Nguyên Đán, Tết Xíp Xí (14/7) …

Mắc khén

Mắc khén Yên Bái hay còn có một cái tên gọi khác là hạt tiêu rừng, loại gia vị này khiến cho người nào lần đầu nhìn thấy sẽ liên tưởng ngay đến cây hồ tiêu dại được mọc rất nhiều trong rừng. Tuy nhiên không phải vậy đây là một loại cây thân gỗ rất lớn mọc trong rừng từ Mắc trong tên của loại gia vị này có nghĩa là quả từ Khén có nghĩa là cây lớn.

Mắc khén là gia vị quan trọng trong nhiều món ăn ở Tây Bắc (Ảnh sưu tầm)

Loại cây này được mọc rất nhiều trong rừng chúng có kích cỡ lớn thuộc họ hồi có tinh dầu và hương rất thơm. Có thể nói Mắc khén Yên Bái trở thành một loại cây huyền thoại cung cấp một loại gia vị tuyệt ngon đậm đà không thể thiếu trong bữa cơm hàng ngày của người dân nơi đây.

Muồm muỗm rang Mường Lò

Mỗi khi mùa lúa chín rộ, ấy là lúc bắt đầu mùa muồm muỗm. Thoạt trông, muồm muỗm có vẻ giống con cào cào, nhưng nhìn kỹ thấy mình nó thon, cánh nhỏ gọn hơn nhiều. Người ta bảo muồm muỗm thường ăn các loại trứng sâu, muỗi… trong các ruộng lúa nên được xếp là một loại “thiên địch”, là bạn của người nông dân.

Muồm muỗm rang giòn, thơm phức và béo ngậy (Ảnh sưu tầm)

Khâu sơ chế muồm muỗm cũng không đơn giản. “Vặt cánh, bẻ chân, ngắt đầu, rút ruột” là 4 khâu cơ bản để tạo nên hình hài một chú muồm muỗm trên bàn nhậu. Trải qua 4 khâu, muồm muỗm được rửa sạch, để ráo nước rồi cho vào chảo.
Đầu tiên, muồm muỗm được om với nước măng chua trên bếp lửa liu riu. Cạn nước, cho ngay mỡ (hoặc dầu ăn) vào, đảo đều tay trên bếp to lửa. Khi nào nghe tiếng nổ lách tách tức là muồm muỗm đã chín giòn. Nêm nếm gia vị vừa đủ cùng với mì chính, một chút ớt tươi và đảo nhanh tay; cuối cùng, cho lá chanh thái chỉ nhỏ vào, đảo đều chín tới lá chanh là bắc chảo ra được.

Dế chiên giòn

Tháng 7 âm lịch khi nhãn Mường Lò chín rộ cũng là lúc những con dế trở nên mập mạp, bóng bẩy, béo ngậy và món dế trở thành món chủ đạo trong các quán. Người ta bắt dế bằng nhiều cách và không mấy khó khăn như đào hang, đổ nước; tối đến trẻ em lại loanh quanh dọc phố bắt dế ven các cột đèn cao áp.

Cứ đến Nghĩa Lộ vào mùa lúa chín, kiểu gì cũng có món này (Ảnh sưu tầm)

Ở đây bắt dế không khó và vùng Mường Lò dế rất nhiều nên giá dế ở chợ Mường Lò cũng không đắt, khoảng vài nghìn đồng đã có ngay một lạng; ấy mà một lạng dế là khéo đủ vừa được cả đĩa 2 người ăn.

Về miền Tây Yên Bái mùa ngâu, nếm giọt rượu nếp nồng nàn và thưởng thức món Dế mèn rán giòn rụm, tan nơi đầu lưỡi để ngậm ngùi và để nhớ:

Bao giờ cho đến ngày xưa

Để nghe tiếng võng đong đưa của bà

Để dầm nắng dưới đầm hoa

Rình con Dế cụ thò ra thụt vào…

Cắn từng miếng Dế giòn tan và cảm nhận vị thơm, ngon ngọt, bùi béo có thể sẽ khiến thực khách quên khuấy luôn việc mình đã từng cảm thấy e ngại khi nghe tên món ăn này. Nếu có dịp về Yên Bái, du khách đừng quên ghé thăm Mường Lò, dừng chân thưởng thức món ngon Dế mèn thơm ngon, bổ dưỡng mang đậm sắc thái đồng bào dân tộc nơi đây.

Bánh chưng đen Mường Lò

Bánh chưng đen Mường Lò của người Thái không chỉ hấp dẫn bởi màu sắc đặc biệt mà còn có hương vị tuyệt vời. Những ai đã thưởng thức bánh sẽ không thể quên được độ dẻo dẻo, vị ngọt ngọt, béo béo quyện lại với nhau tạo nên 1 món ngon khó thể cưỡng lại.

Bánh chưng đen ở Mường Lò (Ảnh sưu tầm)

Giống như bánh chưng xanh của người Kinh, bánh chưng đen Mường Lò của người Thái cũng được cha truyền con nối qua nhiều thế hệ. Cứ mỗi dịp Tết đến Xuân về, được thưởng thức miếng bánh chưng đen, mùi gạo quyện với than núc nác, hoa cây vừng đen như có cảm giác thưởng thức cả mùi cỏ cây, ruộng đồng, đất trời và thiên nhiên miền Tây Yên Bái.

Chiếc bánh được tạo ra với ý nghĩa thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với cha ông và đất trời. Món bánh đặc sản này cũng không thể thiếu trên mâm cỗ cúng tổ tiên, đất trời mỗi khi xuân về.

Ngày trước, loại bánh này chỉ xuất hiện tại những ngày lễ, Tết, giỗ chạp… nhưng hiện nay nó đã trở thành món ăn phổ biến mà bất cứ ai khi tới đây đều muốn mua về làm quà tặng người thân, bạn bè hay thưởng thức ngay tại chỗ.

Rau dớn Mường Lò

Bà con dân tộc Thái gọi rau dớn là “phác pút”. Rau dớn không có ở đồng bằng, chỉ có ở vùng núi – nơi bờ suối, bờ khe, dưới các tán rừng thấp nơi có độ ẩm ướt cao. Đối với nhiều tộc người, rau dớn là “vua” loại rau, nó chẳng những giúp cải thiện chất lượng bữa ăn hằng ngày mà còn là món đặc sản để đãi khách trong các lễ hội. Mỗi lần tổ chức lễ hội của gia đình hay cộng đồng, người ta tranh thủ vào rừng hái rau dớn để chế biến thức ăn. Vì loại rau này nhanh bị dập nát nên được bà con hái đến đâu sử dụng đến đó, bảo đảm rau luôn tươi xanh, chất lượng.

Rau dớn là món ăn chỉ có thể tìm được ở các tỉnh vùng núi phía Bắc (Ảnh sưu tầm)

Rau dớn có thể chế biến thành nhiều món. Để làm món rau dớn xào, một gia vị không thể thiếu đó là tỏi. Tỏi giã dập, phi thơm rồi cho rau dớn vào đảo đều năm phút và bắc xuống nêm đường, bột ngọt, tương ớt, hạt tiêu, nước chanh tươi, lạc rang giã nhỏ…

Còn món nộm rau dớn luôn làm hài lòng những thực khách khó tính nhất. Làm món nộm không khó, rau dớn được lấy phần ngọn non, các lá bánh tẻ, rửa sạch. Luộc rau bằng cách đun nước cho thật sôi, to lửa rồi bỏ rau vào, lật lên khi nước vừa sôi thì vớt ra, để vào rổ cho róc nước.

Ruốc tôm Mường Lò

Từ nguyên liệu tôm nõm, thịt lợn thăn, dầu thực vật và các loại gia vị của người dân tộc nơi đây và không thể thiếu kinh nghiệm truyền thống của đồng bào Tây bắc đã tạo nên hương vị đặc trưng của sản phẩm ruốc Tôm.

Ruốc tôm, đặc sản nức tiếng của Mường Lò, Nghĩa Lộ (Ảnh sưu tầm)

Ruốc tôm là một món ăn tưởng chừng như rất đơn giản và dễ làm nhưng không phải ai làm theo công thức đó cũng ngon. Mỗi người, mỗi vùng miền đều có những bí quyết riêng tạo nên sự khác biệt trong hương vị của từng món ăn. Ghé thăm miền Tây Yên Bái, nơi có những bàn tay khéo léo đã chế biến món ăn này từ những nguyên liệu hết sức gần gũi để mang lại đầy đủ vị ngon đến với người thưởng thức.

Để làm được món ruốc tôm ngon thì việc chọn nguyên liệu cũng rất quan trọng. Từ nguyên liệu tôm nõm, thịt lợn, dầu thực vật và các loại gia vị của vùng Mường Lò cùng với kinh nghiệm truyền thống của đồng bào Tây Bắc đã tạo nên hương vị đặc trưng của sản phẩm ruốc tôm. Nguyên liệu để làm món ruốc tôm gồm: Tôm nõn (tôm suối) bóc vỏ, thịt lợn (nạc vai), dầu thực vật, gia vị. 

Rêu suối Mường Lò

Rêu suối Mường Lò vừa dài, vừa êm lại vừa rất xanh mát vì thế cho nên từ lâu nó đã trở thành một món ăn của người Thái nơi đây. Để có thể cảm nhận hết vị ngon của rêu thì phải ra tận suối để vớt hoặc hái rêu và trải nghiệm quá trình chế biến của món ẩm thực độc đáo này.

Rêu suối là món ăn đặc sản của người Thái khắp Tây Bắc (Ảnh sưu tầm)

Theo người dân nơi đây, rêu suối Mường Lò xuất hiện rất kỳ lạ, giống như là nó được sinh ra bắt nguồn từ truyền thuyết về dòng Thia vậy. Vào độ tháng 9, tháng 10 cho đến tháng 5 tính theo lịch âm đó là mùa rêu đá ở Mường Lò. Rêu cứ như thế mọc lên ở tất cả các hòn đá có trong suối, chỉ có màu xanh đậm và không hề ra hoa kết quả. Vậy là đều đặn hàng năm, rêu cứ mọc như là một quy luật tự nhiên, khi mọc dài đến kích thước nhất định thì sẽ tự rụng và cuốn trôi theo dòng nước.

Mùa xuân là thời điểm rêu suối Mường Lò ngon nhất. Nếu muốn chọn được rêu sạch và non thì cần phải lấy rêu ở nơi có dòng suối chảy xiết và tập trung nhiều tảng đá to. Tuy nhiên, việc lấy rêu suối cũng không phải đơn giản bởi rêu thường nằm sâu ở dưới nước nên cần lội xuống mới có thể hái được rêu.

Măng sặt

Măng sặt Yên Bái là loại măng thuộc họ tre, búp măng thẳng, to bằng chuôi liềm, mọc tự nhiên  ở các vùng đồi của tỉnh Yên Bái như Văn Chấn, Trạm Tấu, nhiều nhất là ở thị xã Nghĩa Lộ.

Măng được bày bán rất nhiều ở Nghĩa Lộ (Ảnh sưu tầm)

Vào mùa xuân, khi tiết trời có mưa ẩm, khoảng từ tháng 2 đến tháng 4 dương lịch, măng sặt phát triển rất nhanh, những ngọn măng nhú lên trên mặt đất, đồng bào các dân tộc người Thái, người Khơ Mú, người Dao thường dùng cuốc, thuổng, khéo léo đào lấy ngọn măng nằm sâu trong đất. Những ngọn măng tươi, còn lấm đất khi bóc ra sẽ mập mạp, trắng ngần, tươi ngon.

Bên cạnh đó, một món ăn chế biến từ măng sặt Yên Bái được rất nhiều du khách yêu thích đó là món măng sặt nướng, một món ăn vô cùng lạ lùng vô cùng hấp dẫn nhiều người. Măng sặt tươi khi mới đào về cho trên bếp than hồng, nướng chín đều, khi ăn bóc từng lớp vỏ bên ngoài chấm với mắm ớt sẽ cảm thấy rất thơm và ngọt, một món ăn thú vị và lạ lùng.

Ngoài ra măng sặt luộc chín, đem rán vàng rồi om với thịt vịt và tỏi, ăn nóng với hạt tiêu, hành, mùi rất lạ miệng. Măng  sặt bóc vỏ đập dập ninh cùng sườn lợn thêm tỏi, cà chua, hành, mùi có vị ngon đậm đà. Măng sặt xào lòng gà, măng xào lòng vịt cũng rất thơm ngon. Măng sặt chẻ nhỏ ngâm với dấm ớt đóng lọ ăn dần cũng được nhiều người yêu thích.

Măng vầu cuốn thịt

Măng vầu thuộc họ tre, thân nhỏ không có gai. Chúng thường mọc ở rừng hoặc trên núi. Cứ hàng năm, đến tháng mười hai, từ dưới lớp lá hoai mục măng bắt đầu nhú lên, lộ hai tai nhỏ xíu xanh thẫm. Măng vầu ngon nhất vào tháng mười hai đến khoảng giữa tháng ba. Hầu như ở khắp các góc chợ miền núi đều có thứ đặc sản này. 

Măng vầu cuốn thịt (Ảnh sưu tầm)

Ngoài cách chế biến măng vầu nhồi thịt, ta còn được thưởng thức món măng vầu xào tỏi hoặc xào rau răm. Măng tươi thái nhỏ, phi tỏi thật thơm cùng nhiều mỡ mới cho măng vào, măng ăn sẽ ngọt và giòn sần sật. Bên mâm cơm chiều, tiết trời lành lạnh, lãng đãng sương, âm thanh trong trẻo của núi rừng rất hợp với ẩm thực kiểu này. Nếu có dịp đặt chân đến một trong những tỉnh miền núi phía Bắc, bạn đừng quên thưởng thức món măng này.

Măng chua héo

Cứ vào khoảng tháng 9 – 10 hàng năm nếu du khách có cơ hội đến tham quan du lịch tại Yên Bái chắc chắn bạn sẽ được nếm thử một món được xem là đặc sản nơi đây hết sức hấp dẫn và độc đáo đó là món Măng chua héo Yên Bái. Đây là một món ăn hết sức phổ biến của người dân nơi đây. Người dân Yên Bái nơi đây bất kì ai mỗi khi lên nương lên rừng vào thời gian này đều sẽ tranh thủ để tìm một củ măng thật tươi thật ngon để mang về chế biến làm nên món đặc sản Măng chua héo Yên Bái. Nhất là những người của đồng bào Thái hoặc Tay họ sẽ không bao giờ bỏ qua thời điểm mà thiên nhiên ban tặng cho này được.

Có thể nói món Măng chua héo Yên Bái là một món ăn nếu bảo quản tốt sẽ để được rất lâu. Mọi người dân nơi đây cho rằng đây là một món ăn vừa ngon lại làm được nguồn thức ăn dự trữ vô cùng tốt. Có nhà để được món ăn này đến vài tháng trời thậm chí cả năm nhưng nó hoàn toàn không bị hư hỏng mà thay vào đó vẫn giữ nguyên được hương vị tuyệt vời như ban đầu. Như vậy qua những điều đó món Măng chua héo Yên Bái này hoàn toàn trở thành một món ăn đạt chuẩn có mặt trong mọi gia đình người dân nơi đây.

Xôi trứng kiến Mù Cang Chải

Theo lệ, cứ vào độ tháng hai, tháng ba âm lịch hằng năm là vào mùa trứng kiến. Khi đó bà con lại rủ nhau vào rừng. Nhưng muốn lấy được nguyên liệu trứng kiến ngon thì phải lấy vào những ngày nắng ráo. Nếu không trứng kiến thấm nước mưa sẽ ăn không ngon. Thường công việc này do cánh đàn ông đảm nhận, còn đến khi chế biến thì thường phụ nữ làm rất khéo.

Món xôi được làm từ nếp nương và trứng kiến đen (Ảnh sưu tầm)

Không phải loại kiến nào cũng có thể lấy trứng để chế biến món ăn. Kinh nghiệm của bà con là loại kiến để lấy trứng là kiến ngạt, có màu đen. Khi vào rừng, bà con tìm những tổ kiến to ở trên cây và chặt xuống để lấy trứng. Tuy nhiên, không bao giờ người vùng cao lấy hết trứng trong tổ. Bao giờ bà con cũng chừa lại một phần để kiến còn sinh sản cho vụ sau.

Chế biến xôi trứng kiến khá tỉ mỉ và cẩn thận. Gạo nếp ngâm và vo sạch, ngâm từ 3-4h sau đó mới vớt ra, rồi đem đồ. Khi thấy những hạt gạo căng phồng, chuyển thành màu trắng trong, hương thơm ngào ngạt. Còn trứng kiến sau khi được lấy về sàng lọc bỏ những tạp chất, sau đó ngâm vào nước ấm sạch để quấy nhẹ, rồi rửa trứng để thật ráo nước. Sau đó, trứng kiến được ướp gia vị rồi được xào cùng với củ kiệu đã được phi hành mỡ gà cho thật thơm, vừa chín tới và dậy mùi thơm hấp dẫn.

Trứng kiến đặt trong lá chuối và cho vào chõ xôi đã đồ, mùi thơm của trứng kiến kết hợp cùng với mùi thơm của xôi, vị béo ngậy của trứng kiến kèm theo với mỡ hành phi thơm sẽ rất hấp dẫn du khách. Người vùng cao Yên Bái thường ăn xôi nếp trứng kiến với cá suối sấy khô nướng than chấm muối ớt trộn chanh…

Vịt bầu Lục Yên

Vịt bầu Lâm Thượng có đặc điểm rất dễ nhận biết, đó là lông vằn, mình tròn, chân ngắn, cổ ngắn. Con đực đầu xanh biếc, nặng từ 2 – 2,5 kg, con mái nặng từ 1,8 – 2kg. Da vịt bầu mỏng, vàng như da gà, thịt vịt chắc, thơm ngon, vị ngọt đậm đà.

Vịt bầu Lâm Thượng, Lục Yên thịt chắc và thơm ngon (Ảnh sưu tầm)

Có lẽ do được chăn thả tự nhiên giữa những dòng suối mát lành chảy ra từ dãy núi đá có nhiều hang động tuyệt đẹp còn hoang sơ, ít dấu chân người biết đến, cùng những đồng ruộng tốt tươi màu mỡ, nên bởi vậy, vịt bầu Lâm Thượng có ưu điểm thơm, ngọt, da mỏng; được người dân trong huyện coi là món ngon dùng để thiết đãi khách quý, được khách phương xa luôn tìm thưởng thức mỗi khi có dịp về với đất Lục Yên và trở thành một trong mười sản phẩm đặc sản nổi tiếng của tỉnh.

Gà trống thiến Lục Yên

Nhắc đến ẩm thực vùng đất Ngọc Lục Yên, ngoài cam sành, khoai tím, cà giòn, hồng không hạt, vịt bầu Lâm Thượng… còn không thể không nhắc đến gà trống thiến Lục Yên. Với vị béo ngậy, thơm ngon, màu vàng bắt mắt, thớ thịt giòn dai, ngọt đậm, thịt gà trống thiến Lục Yên trở thành món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ những ngày Tết Nguyên đán.. Mỗi con nặng từ 3 – 3,5kg, mã rất đẹp, mào to đỏ chót, bộ lông đỏ tịm mềm mượt, đuôi dài… Thịt gà sau khi luộc có màu vàng óng, rất thơm, khi ăn béo ngậy, mềm nhưng săn chắc, ngọt, da dày và giòn.

Món Mọoc

Nếu như người Kinh có món mọc được làm từ giò sống và nấm hương, thả vào trong nước ăn cùng bún, mì… thì người Tày Lục Yên cũng có một món ăn với cái tên tương tự mọc (người Tày phát âm là “mọoc” với phần âm kéo dài hơi luyến) nhưng với những nguyên liệu khác. Món ăn này không chỉ có mặt trong các bữa ăn thường ngày mà còn trở thành món đặc biệt không thể thiếu được trong các cỗ lớn: ngày tết, ngày giỗ, ngày cưới… của người Tày.

Hoa chuối đem về thái sợi mỏng, rồi ngâm qua với nước vo gạo hay nước muối loãng,  sau đó cho lên bếp đun sôi để giảm bớt nhựa trước khi đem bỏ vào cối giã nhuyễn cùng các nguyên liệu khác. Thịt lợn, cá, tôm cùng các loại gia vị đem giã nhuyễn. Có một điều thú vị nho nhỏ là trong cách chế biến của người Tày cá được bắt ở suối sẽ không mổ ruột mà để nguyên cả con vì theo quan niệm của người Tày, cá, tôm được nuôi ở suối ăn rong rêu, cỏ lá của thần sông nên họ rất quý trọng.

Sau đó cho tất cả các nguyên liệu đã qua sơ chế vào trộn đều, thêm chút muối, bột gạo nếp tạo độ kết dính, ta đã có được mọoc sống thành từng nắm nhỏ, gói bằng lá dong và xếp vào chõ xôi. Thời gian xôi khoảng  45 phút, trong khi xôi, lửa phải cháy đều liên tục. Mọoc chín xếp ra nong cho nguội rồi mới bày cỗ.

Trong bữa ăn, món mọoc được xếp ra đĩa và đặt ở vị trí trung tâm của mâm. Mọoc lúc này đã chuyển sang màu tim tím, dẻo quyện vào nhau như một chất hồ dính. Chấm với nước mắm có hạt dổi, ăn cùng rau sống. Khi thưởng thức, vị bùi bùi của hoa chuối, béo ngậy ngòn ngọt của thịt lợn và tôm cá cộng với vị cay của các loại gia giảm thấm dần vào vị giác của từng người, sẽ cho chúng ta một trả nghiệm rất thú vị về văn hóa ẩm thực độc đáo của người Tày Lục Yên.

Thịt mắm cơm đỏ người Tày

Thịt mắm cơm đỏ của người Tày Lục Yên không cầu kỳ như nhiều món ăn khác, được chế biến đơn giản từ các nguyên liệu mang đậm chất quê của người miền núi, thịt mắm cơm đỏ cho người thưởng thức biết tới một hương vị riêng biệt của món ăn dân tộc.

Món này quan trọng nhất là không thể thiếu nguyên liệu lá cơm đỏ (Ảnh sưu tầm)

Nguyên liệu để làm món ăn này là thịt lợn, lá cơm đỏ, củ giềng, muối, rượu… Để có món mắm thịt ngon, thì thịt lợn phải tươi, thịt nửa nạc nửa mỡ hoặc chọn lấy phần thịt ba chỉ là ngon nhất. Vào những khi nhà có việc hệ trọng, hay khi Tết đến phải mổ lợn, dù to hay bé, người Tày ở Lục Yên thường dành riêng phần thịt ba chỉ để làm thịt mắm cơm đỏ.

Sau đó thịt rửa sạch để ráo nước, thái chỉ ướp với muối và rượu (lưu ý phải là rượu nếp cẩm mới ngon). Giềng thái mỏng, lá cơm đỏ rửa sạch vò dập… Tất cả được trộn đều và cho vào chum đậy kín để chỗ thoáng mát tránh ánh nắng mặt trời, sau 30 ngày sẽ có một chum thịt mắm cơm đỏ thành phẩm.

Để chum mắm thịt cơm đỏ ăn được lâu, sau khi lấy ra ăn cần buộc chặt lại để bảo quản được lâu. Nếu mở ra nhiều chum mắm sẽ cay và không còn vị ngọt. Nếu bảo quản kỹ, món thịt nắm cơm đỏ có thể để được khoảng 5, 6 tháng.

Cá Sỉnh Nậm Thia

Người Thái Tây Bắc coi cá là món ăn quý trong đời sống thường ngày hoặc khi có hội. Pa khính Nậm Thia (cá sỉnh suối thia) là đặc sản đầy tự hào của người dân Mường Lò.

Cá sỉnh ưa sống ở nơi nước xiết, mình thon dài, đầu nhỏ, vẩy trắng, lăn tăn như hoa bạc, hai bên lườn ánh xanh. Con nào to nhất cũng chỉ bằng bốn ngón tay, thịt chắc ngọt đậm, thơm, xương đã ít lại mềm. Cá sỉnh có thể chế biến thành nhiều món ăn thơm ngon, độc đáo, dưới bàn tay nội trợ khéo léo của người con gái Thái.

Cá sỉnh đánh bắt trên dòng sông Nậm Thia (Ảnh sưu tầm)

Món pa chen: Cá sỉnh rửa sạch, rán qua, để nguội rồi rán lại lần hai. Khi ăn, khách có thể dễ dàng tước cá thành bốn mảnh theo chiều dọc, chấm với nước chấm trộn chanh, gừng, ớt, hạt sẻn (một loại hạt giống hạt tiêu) thì thơm ngon vô cùng. Thịt của cá dai dai, bùi, thơm, béo ngậy hài hòa.

Món pa pỉnh tộp: Cá sỉnh ướp gừng, sả, hành, ớt, hạt sẻn… gập đôi kẹp các loại rau thơm ở giữa rồi cặp bằng cặp tre nướng than. Món này ăn nóng với cơm gạo mới hoặc xôi nếp Tú Lệ thì no mà không chán.

Món pa mọ: Cá sỉnh ướp với hạt sẻn, ớt, sả, gừng. Lấy hoa chuối rừng thái mỏng, ngâm nước cho sạch nhựa rồi trộn đều với gia vị, đặt cá vào giữa, rắc nộm hoa chuối xung quanh rồi lấy hai chiếc bẹ hoa chuối già làm áo, buộc kỹ và đồ chín bằng chõ. Khi chín rắc thêm vừng, lạc giã nhỏ, ăn nóng. Vị bùi thơm của hoa chuối hòa cùng hương vị của cá và gia vị kích thích vị giác và rất lạ miệng. Cá sỉnh còn được chế biến thành nhiều món ngon khác.

Pà Mẳm

“Pà mẳm” gọi theo tiếng của đồng bào Thái có nghĩa là mắm cá. Pà mẳm có nhiều loại nhưng ngon và quý phải kể đến Pà mẳm cá chép. Món ăn này tuy không cầu kỳ nhưng yêu cầu phải đảm bảo những nguyên tắc chế biến riêng.

Người Thái có nhiều loại mắm (mẳm), gọi tên theo nguyên liệu dùng để chế biến. Mắm cá chia ra mẳm đí làm bằng cá nhỏ và pà mẳm làm bằng cá to. Mắm làm bằng tôm gọi là mẳm củng hay mẳm manh khẩu san, bằng con quăng (một loại cá nhỏ) là mẳm tắc ten, bằng châu chấu là mẳm hén, bằng những con bọ ở nước là mẳm pá dí, mắm làm theo kiểu người Lào gọi là pà đẹc…

Nói chung, cá để làm mắm thường là loại mình dẹt, có vảy, ít khi làm bằng cá mình tròn không vảy.Chỉ bằng cá chép và thính gạo nếp, hạt sẻn, ớt tươi băm nhỏ, xả, riềng, quế chi đồng bào Thái đã chế biến được món ngon đậm đà hương vị.

Cá nướng hồ Thác Bà

Vốn là dòng sông có dòng chảy xiết, sông Chảy có nhiều loại cá bơi giỏi, thịt săn chắc như cá chày, cá bỗng, cá chiên, cá chép, cá trắm… ở cửa các dòng suối lớn đổ vào sông như Ngòi Biệc, Ngòi Tu…, người ta đã từng bắt được những con cá bỗng vài chục kg, cá chày 7 – 8kg bằng đánh cụp, bằng câu, bằng đánh lưới.

Cá nướng, đặc sản Thác Bà (Ảnh sưu tầm)

Cá bỗng có thân gần giống cá trắm, bụng và vây lại giống cá chép, miệng thuôn nhỏ, ăn cả mồi thực vật và động vật. Thịt cá bỗng đặc biệt thơm ngon khi được nướng hoặc rán vàng. Người ta cũng có thể dùng cá bỗng nấu lá tai chua ăn nóng, vị cá đậm đà mà không thấy mùi tanh.

Những loài cá ăn chìm có cá nheo, cá trạch, cá trê, cá bò, cá ngạnh. Cá trạch rán, cá trê kho với lá gừng. Cá nheo, cá bò nấu ám, hoặc kho với chuối xanh, ăn miếng chuối cứ bùi bùi như thịt cá. Cá ngạnh nấu dưa chua thì cả nồi ngon nhất là nước chan, vị ngọt của thịt cá như tan hòa thấm đậm vào cơ thể người thưởng thức.

Ăn nổi gần mặt nước có cá mương, cá thầu dầu. Ở hồ Thác Bà khi nước mới dâng một vài năm, cá thầu dầu tụ lại thành đàn đông, hớt một mẻ te (một dụng cụ đánh bắt cá) có khi được cả tạ cá. Cá chỉ nhỏ bằng ngón tay, làm sạch kho khô hoặc đem nấu canh hoa chuối, tra mẻ ngấu. Nước canh sẽ có màu trắng đục như sữa, cá có vị hơi đắng, ăn lạ miệng mà ngon.

Cá thiểu gù cắt bỏ đầu, vây, đuôi, làm sạch rồi đưa vào cối xay xay nhuyễn trộn lá thơm sẽ biến thành món chả cá thật ưa dùng. Cá được tẩm ướp bằng các loại gia vị như dầu điều, mật khoái, gừng riềng sả ớt, tiêu, tỏi rồi được nướng trên than hồng.

Mắm tép hồ Thác Bà

Thác Bà được ví là một vựa tôm tép và món mắm tép hồ Thác Bà cũng từ đó mà nổi tiếng nức vùng. Với món mắm tép này có thể ăn kèm chuối xanh và thịt lợn luộc, khế cùng rau đinh lăng, hoặc có thể đem hấp vào cơm cùng với trứng gà sẽ được một món ăn ngon lành mà là lạ chẳng kém gì đặc sản.

Mắm tép Thác Bà (Ảnh sưu tầm)

Bát mắm tép vô cùng hấp dẫn bởi vị mặn, ngọt, chua chua dịu, và mùi thơm đặc trưng. Ngoài ra, tép còn được kho với quả khế chua hoặc có thể đem hấp vào cơm cùng với trứng gà bạn sẽ được một món ăn ngon lành mà là lạ chẳng kém gì đặc sản. Tép kho ăn với cơm trắng dẻo, người kén ăn cũng không thể bỏ bữa nửa chừng. Mắm tép khi chín ngấu có màu đỏ sậm, rang với thịt lợn băm nhỏ ăn với xôi nếp Tú Lệ thì không biết chán, chỉ ngại no.

Bọ xít chiên giòn

Năm nào cũng vậy, cứ vào tầm tháng tư hè khi mùa hoa nhãn nở rộ, trên những chùm hoa phủ đầy phấn trắng xuất hiện nhiều chú bọ xít bám dày. Khi đó, người dân khu vực Văn Chấn, Nghĩa Lộ lại bắt đầu chuẩn bị chăm sóc cho mùa quả ngọt mới và lại có thêm một món ngon là món bọ xít chiên giòn.

Bọ xít chiên giòn (Ảnh sưu tầm)

Theo quan niệm của người dân, bọ xít nhãn là một loại côn trùng không độc hại và bổ cho sức khỏe bởi bọ xít là loại ký sinh sống dựa vào tinh chất của cây nhãn mà nhãn là loại hoa quả có hàm lượng dinh dưỡng cao.

Có rất nhiều cách hiệu quả để bắt bọ xít. Khi bọ xít còn non, chỉ cần tẩm nước măng chua hơ lên cây nhãn, chúng sẽ tự rơi xuống đất. Người ta dùng chiếc nẹp tre kẹp từng con bỏ vào túi. Với bọ xít già đã mọc cánh, phải dùng lưới mắt nhỏ và dày để bảo vệ hoa và quả nhãn. Sau khi đã buông lưới người ta thường dùng những sào dài rung nhẹ từng chùm hoa, bọ xít thấy động là bay khỏi chùm hoa, rơi liền xuống. Con nào rơi xuống đất phải nhanh tay nhặt liền kẻo chúng bay mất.

Người dân nơi đây chế biến bọ xít khá đơn giản. Để bọ xít không còn mùi hôi, người ta đem bọ xít ngâm xuống nước vài giờ cho đến khi bọ xít đã chết, bọt khí từ bọ xít bốc lên phủ kín mặt nước, bấy giờ người ta vớt ra, rửa sạch để ráo nước rồi đem sao vàng.

Khi bọ xít khi đã được sao vàng không còn mùi hăng hắc đặc trưng nữa mà có mùi rất thơm. Điều đặc biệt là không phải ướp bọ xít với gia vị gì, kể cả mắm, muối, mì chính. Khi ăn, đổ dầu lưng chảo, rồi xúc bọ xít vào rá sắt, nhúng vào dầu sôi một lát, rồi nhấc ra đĩa là tuyệt vời.

Bánh dày người Mông, Trạm Tấu

Với người Kinh, bánh Chưng là biểu tượng cho Tết, cho trái đất vuông tròn đầy đủ, còn với người Mông bánh dày là biểu tượng cho tình yêu, sự thủy chung son sắt của trai gái người Mông, bánh dày còn tượng trưng cho Mặt trăng, Mặt trời – là nguồn gốc sinh ra con người và muôn loài trên Trái đất.

Bánh dày tiếng Mông (Ảnh sưu tầm)

Theo những già làng người Mông kể lại: Thủa xưa có chàng trai người Mông tên là  Nù Plai bị thần Hổ về bản bắt mất người yêu, Plai buồn lắm, chàng đau khổ đến quên ăn quên ngủ và quyết tìm gặp thần Hổ để đòi lại người yêu. Đường núi xa xôi hiểm trở, để đến nơi thần Hổ giam giữ người mình yêu, Plai phải lội qua bao thác ghềnh, vực sâu. Plai đã nghĩ ra cách nấu gạo nếp nặn thành bánh (nay gọi là bánh dày) làm lương thực để đi tìm lại người yêu.

Qua bao gian nan khổ ải, Plai đã tìm được nơi ở của thần Hổ. Cảm động trước tình yêu của chàng trai người Mông, thần Hổ đã trả lại người yêu cho chàng. Từ đó, chiếc bánh dày đã trở thành biểu tượng của tình yêu thủy chung đôi lứa của trai gái người Mông. Sự tích về bánh dày biểu tượng cho tình yêu của trai gái Mông đã đi vào cuộc sống, trở thành nét đẹp văn hoá trong cuộc sống của đồng bào.

Bánh chuối Lục Yên

Từ lâu chuối đã trở thành cây gần gũi, gắn bó với người Tày Lục Yên, bởi những hữu ích từ cây chuối đem lại. Từ những quả chuối chín vàng, đồng bào Tày ở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái đã khéo léo chế biến thành những chiếc bánh chuối vô cùng hấp dẫn. Vị hấp dẫn ở bánh chuối là ngoài nhân có đỗ, lạc và đường còn lại các phụ gia đều từ chuối.

Bánh chuối Lục Yên (Ảnh sưu tầm)

Bánh chuối Lục Yên không đơn thuần chỉ là một món ăn, mà nó còn chứa đựng cả giá trị tinh thần ở trong đó. Nó là hiện thân của tinh thần tiết kiệm, là sự gắn bó và hài hòa cùng với thiên nhiên của bà con nơi đây. Vì thế cho nên, bánh chuối luôn được làm rất cầu kỳ, tỉ mỉ và công phu. Đặc biệt được sử dụng rất nhiều vào những dịp quan trọng như lễ tết hoặc là cúng bái của bà con dân tộc Tày. Vào dịp quan trọng thì bánh chuối là một món không thể thiếu được trên bàn thờ tổ tiên.

Khoai tím Lục Yên

Khoai tím Lục Yên (Ảnh sưu tầm)

Ở vùng đất Lục Yên tỉnh Yên Bái, củ khoai môn (còn gọi là khoai tím, khoai mán, khoai sọ núi) được đánh giá cao trong văn hóa ẩm thực của đồng bào địa phương. Dù được trồng ở nhiều vùng quê, song khoai môn trồng trên đất Lục Yên lại được đánh giá cao về độ bùi, thơm và có hương vị đậm đà. Cùng dòng với khoai sọ nhưng khoai môn Lục Yên có màu tím lạ mắt từ vỏ đến ruột, hoặc ruột trắng có nhiều chấm nhỏ màu tím rất đẹp mắt

Khoai tím Lục Yên là loại cây trồng thế mạnh của vùng núi cao Yên Bái. Khoai tím tuy giản đơn, bình dị nhưng khi đã thưởng thức thì sẽ khiến du khách khó quên. Vị ngọt thanh, béo bùi đặc trưng khiến món ăn này nức tiếng gần xa, ai đi qua vùng đất này đều muốn thưởng thức thử.

Đặc sản Yên Bái

Mận hậu Mù Cang Chải

Ở Mù Cang Chải mận hậu được trồng tại xã Kim Nọi, với diện tích trồng tuy không nhiều nhưng mỗi gia đình người Mông tại đây vẫn có khoảng chục gốc, mận hậu khác với mận tam hoa và các loại mận khác là chín muộn thường vào tháng 6 dương lịch, quả chín cũng có mầu xanh hoặc hơi ngả vàng.

Mận hậu (Ảnh sưu tầm)

Du khách lên Mù Cang Chải vào dịp này, không chỉ được ngắm và chiêm ngưỡng không gian kỳ vĩ, bao la, điệp trùng của ruộng bậc thang, những bản làng người Mông yên bình nằm nép mình chênh vênh bên vách núi đá, mà còn được đến thăm những vườn mận hậu trĩu quả của bà con người Mông tại xã Kim Nọi.

Thú vị hơn du khách còn có thể chụp những bức ảnh kỷ niệm ngay tại vườn bên những cây mận với chùm mận xanh ngắt, được trải nghiệm khi trực tiếp hái mận và thưởng thức những quả mận chín ngọt còn tươi nguyên cành, cảm nhận sự tinh khiết, trong lành và ngon ngọt tự nhiên.

Mật ong nhãn Văn Chấn

Cuối tháng Tư, từ thành phố Yên Bái bầu trời nặng nước từ sau tết khiến cả vùng đầy ẩm ướt và nồm nhưng vượt qua đèo Ách, nắng bừng lên làm lòng người rộn rã. Mật ong hoa nhãn được khai thác tại các huyện vùng cao như Sông Mã (Sơn La) và Văn Chấn (Yên Bái) nơi các cây trồng không bón phân hóa học và phun thuốc trừ sâu bệnh. Đặc biệt mật ong nơi đây có hương thơm đặc biệt và không bị lên men.

Bưởi Đại Minh

Yên Bình có giống bưởi Đại Minh ngon nổi tiếng. Bưởi Đại Minh được các nhà khoa học đánh giá là 1 trong 7 giống bưởi quí, thơm ngon nổi tiếng, sánh với các giống bưởi quí như: Năm Roi, Phúc Trạch, bưởi Diễn, Thanh Trà…

Quả bưởi đặc sản ở xã Đại Minh, Yên Bình (Ảnh sưu tầm)

 Bưởi Đại Minh ngon có tiếng, từ lâu đã trở thành đặc sản của vùng quê này và là niềm tự hào của người dân Yên Bái. Lễ hội bưởi Đại Minh và khám phá danh thắng quốc gia hồ Thác Bà được diễn ra hàng năm.

Táo mèo Mù Cang Chải

– Vị quả: Khi ăn táo mèo Mù Cang Chải sẽ thấy vị hơi chát, ngọt thơn và chua chứ không quá ngọt khát hoặc chát xít như các loại táo mèo khác. Táo có tính chất khá giòn, không mềm xốp. Ăn vào co cảm giác hơi xít răng. Đây cũng chính là công dụng làm trắng răng dễ nhận thấy của táo mèo khi dùng thường xuyên.

Táo mèo Mù Cang Chải mua về ngâm rượu rất thơm (Ảnh sưu tầm)

– Hình dáng: Táo mèo Mù Cang Chải có hình tròn, hơi dẹt, khi chính hơi trắng, hồng, mùi thơm. Để chọn quả táo ngon, không nên tham to mà chỉ chọn quả vừa phải, bị sâu cũng chính là đặc điểm nhận dạng táo mèo ngon.

– Cảm nhận khi cầm vào táo mèo Mù Cang Chải thường khá chắc tay, khi táo héo, quả vẫn săn lại chứ không bị thối nhũn hay mềm, nát như các loại táo khác. 

Quế Văn Yên

Do có địa hình đồi núi cao, nằm trong vùng khí hậu phù hợp với sự sinh trưởng của cây Quế, nên vùng Quế Văn Yên được hình thành từ lâu đời và gắn liền với cuộc sống của người Dao.

Người Dao ở Văn Yên cần cù, chịu khó, gắn bó với cây Quế, nghề Quế, nên những kinh nghiệm trồng Quế đặc trưng như: chọn giống, trồng cây, chăm sóc, thu hoạch, bảo quản cũng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Dao.

Thịt trâu gác bếp

Thịt trâu gác bếp (hay còn gọi là thịt trâu khô,thịt trâu hun khói,trâu sấy) là món ăn truyền thống mang phong cách ẩm thực của dân tộc Thái. Với hương vị đậm đà và mùi thơm hấp dẫn, thịt trâu Tây Bắc không chỉ là món ngon chiêu đãi gia đình mà còn là món quà độc đáo, ý nghĩa dành tặng người thân, bạn bè trong dịp tết đến, xuân về.

Thịt trâu gác là một đặc sản núi rừng Tây Bắc (Ảnh sưu tầm)

Thịt trâu được tẩm ướp các loại gia vị (không thể thiếu mắc khén nhé) theo công thức riêng tùy tay người làm rồi sấy khô. Nếu được sấy bằng khói trên bếp củi thì thịt trâu khi ăn sẽ có mùi hơi khét khét của khói, nhưng mà ngon lắm. Món này muốn mua nhiều khi cũng không có sẵn mà phải đặt trước.

Lạp xưởng Yên Bái

Có thể nói, làm lạp xưởng (lạp sườn) là bí quyết riêng không phải nơi nào cũng biết. Chỉ với công thức chung gồm thịt ba chỉ thái nhỏ, bột canh, hạt tiêu, mật ong, đường, rượu trắng… nhưng để tạo nên được món lạp xưởng ngon nức tiếng thì phải có bí quyết riêng.

Lạp xưởng thường được sản xuất và chế biến tại các tỉnh miền núi phía Bắc (Ảnh sưu tầm)

Làm lạp xưởng (lạp sườn) phải cẩn thận chú ý đến thời gian tẩm ướp, chú ý đến khâu củi lửa, không được đun to, không được để tắt bếp trong giai đoạn thịt lên men… nếu không lạp xưởng (lạp sườn) dễ bị chua, nhanh bị ôi, thối sau này.Nhiên liệu để sấy thịt và lạp xưởng (lạp sườn) cũng không đơn giản, phải là than hoa, bã mía, vỏ trấu, lá quế tươi, nếu là củi thì phải là thân cây quế, là thân tươi càng tốt.

Theo giải thích của người làm nghề lạp xưởng (lạp sườn) thì nhiều người tham sẽ sấy bằng than tổ ong, rất độc hại; củi thì có rất nhiều loại gỗ chứa các chất độc, khói độc áp vào thịt sẽ có hại, nhất là gây đau bụng. Vì thế nhất thiết phải than hoa, hoặc củi quế. Nếu có dịp đến với vùng cao Yên Bái này thì các bạn nhớ đừng quên thưởng thức món lạp xưởng này để cảm nhận sự khác biệt so với lạp xưởng nơi khác nhé!

Rượu thóc La Pán Tẩn

Rượu La Pán Tẩn (Ảnh sưu tầm)

Theo các già làng người Mông xã La Pán Tẩn kể lại, thì từ lâu lắm rồi đã thấy người Mông làm thứ rượu thóc quý này. Rượu thì nhà ai cũng nhiều, nhưng khách phải quý lắm thì người Mông mới mời uống. Mà đã uống thì phải uống bằng bát, uống cho bằng hết rượu trong nhà thì thôi. Chủ nhà “chào cỗ” với khách bằng hai bát rượu, khách cũng phải đáp lễ bằng hai bát. Uống xong mặt cười phơ lớ, rồi bắt tay nhau, rồi lại uống tiếp. Uống cho say đến độ không biết gì nữa, rồi cả chủ lẫn khách ôm nhau nằm ngủ dưới sàn đất trải rơm. Khách quý của người Mông thì phải như thế.

Được cái rượu người Mông uống say không bao giờ bị đau đầu như thứ rượu Vodka hay cuốc lủi pha thuốc sâu ở dưới xuôi. Đêm uống say sáng ra người tỉnh táo như vừa trải qua một giấc ngủ. Rượu thóc La Pán Tẩn ngon nổi tiếng đến nỗi hàng năm Tết đến, nhiều người ở dưới Hà Nội kì công phóng cả ô tô lên mua vài chục lít về vừa uống vừa đi tặng. Giá một lít chỉ vào khoảng 30 nghìn đồng, không nhiều, nhưng cũng là một nguồn tăng thu nhập cho người La Pán Tẩn.

Chè Shan Tuyết Suối Giàng

Nếu bạn đã từng lên thăm xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái, đều không khỏi ngỡ ngàng trước bạt ngàn những cây chè Shan Tuyết cổ thụ to lớn thân nhuộm màu trắng mốc, uốn lượn nhiều cành buộc người hái phải trèo lên mới thu hoạch được. Chè Shan Tuyết cổ thụ có thân cây to bằng vài người ôm, màu trắng mốc, tán cây rộng khoảng 20m², lá màu xanh đậm.

Chè Shan Tuyết Suối Giàng (Ảnh sưu tầm)

Thừa hưởng khí hậu núi cao quanh năm mát mẻ, nhiều ngày có mây mù nên chè ở đây búp to, phủ một lớp lông tơ mịn như nhung, trắng như tuyết. Chè Shan Tuyết là loại cây mọc tự nhiên trên vùng núi cao, được nuôi dưỡng bằng sinh khí của đất, trời nên búp và lá chè rất to, có màu xanh đậm, trên mặt lá phủ một lớp lông tơ mỏng trắng như tuyết. Vì vậy mà chè có tên Shan Tuyết (chè được ngậm tuyết trên núi cao).

Chè Shan Tuyết Suối Giàng xưa nay được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”. “Cực khổ” – khi trồng và thu hái; “cực sạch” – vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; “cực hiếm” – vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); “cực ngon” – với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh. Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”.

Cam Văn Chấn

Vào đầu những năm 80, huyện văn chấn đã thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, loại bỏ dần diện tích cây trồng kém hiệu quả chuyển sang trồng cây ăn quả. Đến vùng đất Văn Chấn – Yên Bái, chúng ta sẽ được chiêm ngưỡng những vườn cam bạt ngàn, phủ khắp các sườn đồi.

Cam Văn Chấn (Ảnh: hachi8)

Cam Văn Chấn mọng nước, ít hạt và có mùi thơm đặc trưng, là món quà tốt cho sức khỏe người thân.

Xem thêm: Kinh nghiệm du lịch Yên Bái

Xem thêm: Kinh nghiệm du lịch phượt Mù Cang Chải

Xem thêm: Kinh nghiệm du lịch Hồ Thác Bà, Yên Bái